Περιεχόμενο

Το μάθημα ασχολείται με το ζήτημα της εκπαίδευσης των μεταναστευτικών και ιστορικών μειονοτήτων. Παρουσιάζονται οι σύγχρονοι εθνικισμοί, το φαινόμενο του εθνικισμού, οι εθνικές και εθνοτικές ταυτότητες καθώς και η σχέση γλώσσας και θρησκείας με το ζήτημα της εκπαίδευσης στο πλαίσιο των εθνικών κρατών. Παρουσιάζονται επίσης οι σύγχρονες προσεγγίσεις της μετανάστευσης, η κρατική πολιτική για τη μετανάστευση, το ζήτημα της κοινωνικής και οικονομικής ενσωμάτωσης/αποκλεισμού των μεταναστών, το ζήτημα της δεύτερης γενιάς μεταναστών και η συμμετοχή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, η πολιτογράφηση. Εξετάζονται οι σχέσεις εξουσίας μεταξύ των ομάδων στην κοινωνία και το πως επηρεάζουν τις μορφές διδασκαλίας που θα δεχθούν οι μαθητές καθώς οι σχέσεις αυτές υπάρχουν μέσα στο σχολείο στον ίδιο βαθμό που υπάρχουν και στην ευρύτερη κοινωνία. Παρουσιάζονται περιπτώσεις σχολικής εθνογραφικής έρευνας και οι φοιτήτριες/ές συμμετέχουν ως ομάδα σε μια παρόμοια έρευνα που σχεδιάζεται στο πλαίσιο του μαθήματος και παρουσιάζεται στο τέλος του εξαμήνου.
Συγκεκριμένα το μάθημα περιλαμβάνει τις παρακάτω ενότητες:
Ορισμός της επιστήμης της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Στοιχεία για την ιστορική της εξέλιξη και οι διάφορες «σχολές» (Βρετανική Κοινωνική Ανθρωπολογία, Αμερικανική Πολιτισμική Ανθρωπολογία, Γαλλική Εθνολογία) – κλάδοι έρευνας στην Κοιν. Ανθρωπολογία – ο ρόλος της στην κατανόηση των πολιτισμών και της κοινωνικής πραγματικότητας – η διαφορά της από τις άλλες κοινωνικές επιστήμες (Κοινωνιολογία, Φιλοσοφία, Ιστορία, Γλωσσολογία Λαογραφία) – η Κοιν. Ανθρωπολογία στην Ελλάδα – Βασικοί όροι και τρόποι προσέγγισης του ερευνητικού αντικειμένου.
Τρόποι προσέγγισης του ερευνητικού αντικειμένου
Μεθοδολογία: επιτόπια έρευνα και συμμετοχική παρατήρηση – Η εξέλιξη του τρόπου συλλογής δεδομένων – Τεχνικές και σύγχρονες αντιλήψεις για την ανθρωπολογική έρευνα – Σύγχρονα θέματα και νέες συνθήκες έρευνας
Σύγχρονοι εθνικισμοί και το φαινόμενο του Εθνικισμού
Ιστορικοί τύποι του εθνικισμού (εθνικισμός της Γαλλικής επανάστασης, αντί – αποικιακός εθνικισμός της Λατινικής Αμερικής, εθνικισμός της ενοποίησης κάποιων ευρωπαϊκών χωρών στο τέλος του 19ου αιώνα, ‘αποσχιστικός ́ εθνικισμός επίσης του 19ου αιώνα, εθνικισμός που εκδηλώνεται σε ήδη συγκροτημένα έθνη – κράτη (πχ Καναδάς, Ισπανία, Γαλλία, Μ. Βρετανία), εθνικοσοσιαλιστικός εθνικισμός του μεσοπολέμου, αποικιακός εθνικισμός του 20ου αιώνα, Παναραβισμός, Παναφρικανισμός και Ευρωπαϊκός εθνικισμός που εκδηλώνεται στις μέρες μας) – εθνικιστική ιδεολογία, τα έθνη – κράτη ως φαντασιακές κοινότητες – εθνικές ομάδες – θεωρητικές προσεγγίσεις και εθνογραφικά παραδείγματα. η έξαρση του εθνικισμού στα Βαλκάνια και τα αποτελέσματα του Ευρωβαρόμετρου.
Συλλογικές ταυτότητες
Εθνική και εθνοτική ταυτότητα: πως κατασκευάζονται και πως αναπαράγονται. Ο ρόλος της θρησκείας, της γλώσσας και η κατασκευή και χρήση συμβόλων). Πολιτιστικές ταυτότητες (η έννοια της ταυτότητας – ταυτότητα και κουλτούρα – ταυτότητα και ετερότητα). Παραδείγματα μειονοτικών ταυτοτήτων (γλωσσική, θρησκευτική, εθνοτική) και το φαινόμενο της μετακινούμενης πολλαπλής ταυτότητας.
Επικοινωνία
Η διεθνοποίηση της επικοινωνίας. Τα δίκτυα της υπερεθνικής ή πλανητικής τηλεόρασης – τα δίκτυα της πληροφορικής – η παγκοσμιοποίηση της οικονομία. Η εμπορευματοποίηση της επικοινωνίας – η εμπορευματοποίηση των ΜΜΕ – η εμπορευματοποίηση της κουλτούρας. Οι ανισότητες της επικοινωνίας – οι σχέσεις Βορρά-Νότου (οι ανισότητες ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες) – οι διεκδικήσεις του Τρίτου Κόσμου. Πολιτιστική διεθνοποίηση – ομοιογενοποίηση, διαφοροποίηση και ετερογένεια στα ΜΜΕ.
Πολιτικά και Συμβολικά Σύνορα: Συνέπειες από τη Μεταβολή τους
Η διπλή έννοια του συνόρου στην Ανθρωπολογία (Γεωπολιτική και Κοινωνική/Πολιτισμική)
Το «έθνος – κράτος» στην εποχή της Παγκοσμιοποίησης
Η αναδιαμόρφωση του έθνους – κράτους – η διεθνοποίηση της οικονομίας – η προοπτική ενός παγκόσμιου πολιτισμού και η απειλή για τους τοπικούς πολιτισμούς – ο αναπτυσσόμενος Νότος, ο ανεπτυγμένος Βορράς και η διεύρυνση των ανισοτήτων – περιβαλλοντικές απειλές και ασφάλεια. Σκεπτικιστές και ριζοσπάστες της παγκοσμιοποίησης. Οι τοπικοί εθνικισμοί ως απάντηση στην παγκοσμιοποίηση. Η νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων και η ανάγκη αναδόμησης των θεσμών.
Πολυπολιτισμικότητα
Η δυναμική του φαινομένου και η σύγχρονη πραγματικότητα. Η έννοια «πολυπολιτισμός» ως περιεχόμενο και ως πολιτική πρακτική – τα χαρακτηριστικά και το κοινωνικό πλαίσιο εμφάνισης του όρου. Οι διαστάσεις της πολιτισμικής ταυτότητας. Κριτική προσέγγιση στο φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας. Η εμφάνιση του όρου στον ελληνικό δημόσιο λόγο και σύγχρονοι προβληματισμοί σε σχέση με την κρίση της πολυπολιτισμικότητας στην Ευρώπη.
Η εκπαίδευση στην πολυπολιτισμική κοινωνία
Το ζήτημα της εκπαίδευσης στην πολυπολιτισμική κοινότητα. Διαπολιτισμική εκπαίδευση και το δίλημμα των πολιτισμικών διαφορών. Πολιτισμός – πολιτισμικές διαφορές. Οι σύγχρονες πολυπολιτισμικές συνθήκες και η διαπολιτισμική αγωγή. Στόχοι της διαπολιτισμικής μάθησης (ενσυναίσθηση, κριτική στάση απέναντι στους ρόλους, ανοχή αντιφάσεων, επικοινωνιακή ικανότητα).
Μετανάστευση
Ορισμός της Μετανάστευσης – είδη – μεταναστευτικές εθνοτικές ομάδες. Σύγχρονες προσεγγίσεις της Μετανάστευσης. Χώρες υποδοχής και χώρες αποστολής – τομείς απασχόλησης και θέση μεταναστών στην αγορά εργασίας. Κρατική πολιτική, κοινωνική πολιτική. Ελληνική κοινωνία και μετανάστευση, η πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων – Παλλινόστηση. Παράγοντες κοινωνικής και οικονομικής ένταξης/αποκλεισμού. Ξενοφοβία και ρατσισμός στην Ελλάδα. Το μαζικό κύμα οικονομικών μεταναστών και προσφύγων.
Το μειονοτικό φαινόμενο στην Ελλάδα
Το μειονοτικό φαινόμενο σήμερα – ταυτότητες, διγλωσσία και πολυγλωσσία, εκπαίδευση ακούσιες και εκούσιες μειονότητες (κατ’ επιλογή, εκούσιες ή μεταναστευτικές μειονότητες και κατ’ επιβολή, ακούσιες ή ιστορικές). Η πολιτισμική ετερότητα ως εσωτερικός εχθρός. Γλωσσικές, θρησκευτικές και εθνικές/εθνοτικές μειονότητες στην Ελλάδα σήμερα. Η πολιτική του ελληνικού κράτους απέναντι στις μειονότητες – ιστορική αναδρομή, σημερινή κατάσταση.

Μαθησιακά αποτελέσματα

Οι φοιτήτριες/ες έρχονται σε επαφή με την οπτική της ανθρωπολογίας της εκπαίδευσης σε σχέση με τις μειονότητες και τους μετανάστες και γνωρίζουν την ελληνική και διεθνή πραγματικότητα σε σχέση με τα ζητήματα που περιγράφονται στο περιεχόμενο του μαθήματος.